Aflevering 6

De Slag om Otterlo

Het is inmiddels april 1945 en de situatie voor de Duitsers begint steeds grimmiger te worden. Ze kunnen de Canadese opmars simpelweg niet meer tegenhouden. Vanuit het zuiden en oosten van de Veluwe trekken de Canadezen in een steeds rapper tempo door de Veluwe. Er zit niks anders op dan over te geven. Maar dit gaat natuurlijk niet zonder slag of stoot…

De avond van 16 april 1945

De Canadese oorlogsmachine vorderde in een rap tempo over de Veluwe. Op 16 april werd Otterlo veroverd door de Canadese 5e Tank Divisie die vervolgens doortrok richting Wekerom en Voorthuizen. In Otterlo bleven onder andere het divisiehoofdkwartier, enkele artillerie-eenheden en een infanteriebataljon achter. Het hoofdkwartier van de Canadese divisie met commandoposten, ondersteunende afdelingen, artillerieafdelingen en medische personeel waren ‘s middags gevestigd in het dorp Otterlo. Het divisiehoofdkwartier kreeg onderdak in Pension De Wever. Commandoposten van de onderliggende eenheden zaten verspreid door het dorp, onder andere in de kerk, de Ericaschool en Jagerslust.

De artillerie, waaronder een Brits regiment, werd verspreid over het dorp gevechtsklaar opgesteld in batterijen van elk vier kanonnen (zes batterijen met 25 ponders en twee met 5,5 inch howitsers). Zo konden zij op afstand, indien nodig, de aanvalsspitsen met kanonvuur ondersteunen. Aan de Harskamperweg bij de afslag Genieweg (De Hoef) werd een peloton tanks en enige infanterie geposteerd, omdat de volgende morgen een aanval op Harskamp werd beoogd. In totaal waren er toen in en rond Otterlo ongeveer 600 geallieerde manschappen aanwezig. In de loop van de middag kreeg het hoofdkwartier bericht dat zich bij Hoenderloo verschillende Duitse eenheden afkomstig uit het Zuid-Oosten verzamelden en dat er vermoedelijk een aanval uit die richting te verwachten viel. Er werden direct enkele verdedigingsmaatregelen genomen en de in Otterlo opgestelde artillerie beschoot de mogelijke aanvoerwegen bij Hoenderloo.

BL 5.5-inch Medium Gun

De BL 5.5 – inch Medium Gun werd geïntroduceerd in de Tweede Wereldoorlog en – is in sommige legers – zelfs nog vandaag in gebruik. De eerste eenheden waren uitgerust in het leger van het Verenigd Koninkrijk in de zomer van 1941 en in Noord-Afrika een jaar later en werden ingezet tijdens de Slag om El Alamein. Vervolgens werden ook Canadese, Australische, Zuid-Afrikaanse, Poolse en Indische regimenten er mee uitgerust, en na de oorlog kwam het kanon ook in gebruik door Nieuw-Zeeland. In de Tweede Wereldoorlog was de normale organisatie een regiment van 16 kanonnen verdeeld in twee batterijen.

‘We zullen vechten tot het bitterzoete einde’…

Door de opmars van de Canadese troepen naar het noorden van het land begonnen de Duitse troepen zich terug te trekken. In de omgeving van Harskamp verzamelde zich toen 600 à 900 Duitse soldaten. Zij hadden nog weinig motorvoertuigen meer maar waren wel in bezit van Panzerfausten, machinegeweren en -pistolen. Zij waren dus in staat om nog een fors gevecht te leveren. Opmerkelijk was ook dat zij nog bereid waren om te vechten. Hun doel was om door te breken naar hun hoofdkwartier bij Rhenen. Diep in de avond van 16 april trok deze groep in het donker over de Apeldoornseweg op naar Otterlo. Overdag was te gevaarlijk vanwege het risico van luchtaanvallen. Om richting Rhenen te kunnen trekken moesten ze wel door het dorp Otterlo heen, simpel omdat de doorgaande straatweg toen nog door de Dorpstraat.

De Slag om Otterlo begint…

Aan Canadese zijde moest iedereen meevechten. Koks, chauffeurs, verbindingseenheden. In het hulst van de nacht werd het een heftige, op- en neergaande strijd. De Duitsers zetten mortieren en enkele kanonnen in. Bij een Canadese artilleriebatterij werden drie van de vier kanonnen uitgeschakeld en de munitiewagens brandden als fakkels in het donker. Tijdens de ‘man-tegen-man’ gevechten kregen de Canadezen opdracht om alleen te schieten als het doel zeker weten vijandelijk was. Er vielen teveel slachtoffers door eigen vuur.

De Duitse voorhoede arriveerde even na middernacht aan de Noord-Oost kant van Otterlo bij de Hoenderloseweg en begonnen direct met hun aanval. Voor de Canadezen was het een totaal onverwachte aanval en een buitengewoon moeilijke strijd. Dit was anders dan oprukken en de Duitsers opjagen, zoals ze de laatste dagen hadden gedaan. Bovendien stonden de meeste van hun gevechtseenheden bij Voorthuizen en Lunteren.

En hoewel de artillerie wel vuur af gaf enkele honderden meters voor het dorp op de Apeldoornseweg liep het al spoedig in het dorp uit op een gevecht in het donker waarbij vooral veel handvuurwapens werden gebruikt. De bevolking van Otterlo zat zoveel mogelijk diep weggedoken in kelders van hun huizen of gegraven schuilkelders. Buiten hoorden ze het geratel van machinevuur en de explosies van handgranaten.

Hulp uit onverwachte hoek

Toen de Canadezen tegen de ochtend vrijwel ten einde raad waren kwam er op een wonderlijke wijze een ommekeer. De vermoedelijke Britse kanonniers van een batterij in de buurt van de Hoenderloseweg konden in de loop van de nacht hun stelling niet meer houden. Drie van de vier kanonnen waren uitgeschakeld en de druk bleef aanhouden. Dus besloten zij zich terug te trekken naar de dichtstbijzijnde commandopost. Maar in het donker verdwaalden zij en liepen ver het Park De Hoge Veluwe in. Daar kwamen zij tot hun stomme verbazing een Britse groep met zes Churchill-tanks tegen.

Zij maakten contact met hen en konden ze overtuigen om op te trekken naar Otterlo. Door deze onaangekondigde hulp van tanks ontstond er verwarring en werden de Britten beschoten door Canadees geschut, waarbij een tank een treffer kreeg maar gelukkig zonder schade. Toen het misverstand opgehelderd was trokken de Britse tanks door het dorp, vurend met boord mitrailleurs en tankgeschut. De Duitsers konden niet op tegen de Geallieerde tanks en de veldslag was ten einde. De Duitsers verloren ruim driehonderd man, de Canadese verliezen waren 12 gesneuvelden en 48 gewonden. Ook vier burgers kwamen om het leven. De bevrijding van Otterlo was duur betaald.