Augustus 1941

1941 —– 1 augustus vrijdag.

BRANDWEER. Wij werden om 12 uur ‘s nachts geroepen voor brand in de Synagoge in de Paslaan. Daar wij snel ter plaatse waren verrasten wij de NSB-ers. Eén van die gasten kreeg van een brandweerman een klap met een straalpijp. Hierdoor maakte hij een salto en rolde over de straat. Even later werd hij door de politie gegrepen en naar het politiebureau gebracht waar de Commissaris Meyer hem ondervroeg. Wegens gebrek aan bewijs werd hij weer losgelaten en netjes met een politiegeleide naar huis gebracht. Doordat wij zo vlug waren is alleen het achtergedeelte met een stuk van de kap verbrand. Zij hadden de kerk met benzine aangestoken. Wij vonden aan de voorkant onder een dennenboom nog een blik benzine staan terwijl zij een lont door een raam hadden gehangen. Dit was natuurlijk om het voorste gedeelte van de kerk aan te steken. Hiervoor hebben ze echter geen tijd meer gehad.
1941 —– 2 augustus zaterdag.

Van Houtum: Even na middernacht steken enige NSB-ers de jodenkerk in Apeldoorn in brand. Voor dit doel gebruiken zij een paar honderd liter benzine (rood) van de Duitse Weermacht. De brandweer is direct ter plaatse. Eerst geeft de nabij zijnde brandput geen water. Later is de druk nog gering en na een uur is deze weer normaal. Het schijnt dat dit sabotage van NSB-kant is. ‘s Nachts is het zeer druk op de Paslaan. Onder de aanwezigen bevinden zich de commissaris van politie en twee hoge Duitse officieren. De brandweer verhindert het verbranden van de eigenlijke kerk. Het aangebouwde vergaderlokaal en de school branden helemaal af. De joden hadden al de kostbare voorwerpen naar elders gebracht. Van buiten is er weinig te zien van de brand. Achter het gebouw is alles van binnen verbrand. Daaronder boeken en kledingstukken. Overal staan grote plassen water die door de benzine rood gekleurd zijn. De politie arresteert drie NSB-ers waaronder twee beruchte van de NAC. Zij worden op bevel van de commissaris van politie weer vrijgelaten. ‘s Middags gelast de officier van Justitie in Zutphen opnieuw hun arrestatie. ‘s Morgens krijgen wij bericht dat ook de fabriek op gas en elektriciteit moet bezuinigen.
1941 —– 3 augustus zondag.

Van Houtum: ‘s Avonds eten we na ruim een jaar eindelijk weer eens wittebrood. Deze (zelfgebakken) traktatie valt niet te vergelijken met het slechte wittebrood op de bon.
1941 —– 4 augustus maandag.

Van Houtum: In Apeldoorn bekladden de NSB-ers ‘s nachts opnieuw wegen en gebouwen. Men krijgt op de melkbonnen geen afgeroomde melk meer maar uitsluitend taptemelk. Volgens geruchten zouden er over 14 dagen geen aardappels meer voor de distributie voorradig zijn. Veel winkeliers geven daarom op één bon geen drie kilo maar slechts één kilo aardappels.
1941 —– 5 augustus dinsdag.

Bloem: Weer een 50-tal luxe auto’s in de richting Zutphen.
1941 —– 9 augustus zaterdag.

Van Houtum: Het aardappelrantsoen wordt ´wegens het slechte weer´ tot 1 1/2 kilo per week teruggebracht. Het is altijd de natuur die de schuld krijgt. Van de Duitse diefstal mag niet worden gesproken. Een nieuwe verordening geeft nadere bepalingen over de behandeling van de joodse geldelijke vermogens. Volgens geruchten zouden de NSB-ers in de komende nacht de Rooms Katholieke kerk aan de Hoofdstraat [de Mariakerk] in brand willen steken. De rooms-katholieken zetten dan ook zelf een wacht uit.
1941 —– 10 augustus zondag.

Van Houtum: De nieuwe burgemeester laat nog niet veel goeds van zich horen. Hij komt iedere avond dronken uit een NSB-kroeg. Op een avond moest hij zich zelfs met een rijtuig naar huis worden gebracht. Zo dronken was Den Besten. Er gaat een gerucht dat hij gevlucht is om de NSB-dienstplicht in de WA te vermijden.
1941 —– 12 augustus dinsdag.

Van Houtum: ‘s Middags passeren veel Duitse vliegtuigen. Zij vliegen eerst naar Deelen, maar keren later terug en vliegen in zes formaties van vier toestellen. Het type is waarschijnlijk de tweemotorige jagerbommenwerper Messerschmidt 110. De neuzen van de vliegtuigen zijn rood met geel geverfd.
1941 —– 13 augustus woensdag.

Bloem: Schoenakker heeft een belg-merrieveulen verkocht voor f 750,-. De smokkelkoffie wordt verkocht voor f 10,50 per pond, de groene zeep voor f 2,- per pond, 1 stukje palmolive zeep voor 85 cent. Oosterwechel verkocht een hengstveulen voor f 287,50,- eieren voor de smokkel 12 cent en smokkelaardappelen worden gerooid voor 8 cent per kilo.
1941 —– 14 augustus donderdag.

Van Houtum: Alle groentehandelaren staken in Nederland.
1941 —– 15 augustus vrijdag.

Van Houtum: Bijna alle arbeiders die in Deelen en de Harskamp werken krijgen hun ontslag.
1941 —– 16 augustus zaterdag.

Van Houtum: Verordening nr.154 verplicht de joden hun grondbezit (behalve bouwland) aan te geven bij het Nederlands kadaster in Den Haag. De distributie van eieren houdt op. Men krijgt eerst nog één ei voor 14 dagen en daarna nog één ei per maand.
1941 —– 17 augustus zondag.

Van Houtum: ´s Avonds komt mijn vader per bus uit Arnhem. In de stad stappen enige Duitse militairen in de volle bus. Een jongeman neemt voor zichzelf twee plaatsen in om geen mof naast zich te krijgen. Het gaat enige tijd goed totdat een soldaat het bemerkt en een grote mond begint op te zetten. Woorden als Schweinhund wisselen dit gekaffer voortdurend af. Opeens mengt zich een Duitse officier in het gesprek en beveelt de soldaat op de vrije plaats te gaan zitten. Hij begint daarna opnieuw te schelden, ´De Duitsers zijn nu de baas en daaraan moeten de Hollanders gehoorzamen.´ De militairen (zij reizen gratis) stappen bij Terlet uit. De jongeman die de mof steeds heeft genegeerd zucht daarna diep en zegt ´hè, hè. Veel geschreeuw en weinig wol´.
1941 —– 18 augustus maandag.

Bloem: Gradus Bloem heeft een hengstveulen verkocht van Corrie aan G. Hendriks van 3 1/2 maand voor f 715,-.
1941 —– 20 augustus woensdag.

Van Houtum: Volgens nog onbevestigde berichten zijn in de bestuursraad van Apeldoorn vijf plaatselijke NSB-ers benoemd.

Bloem: Gedurende de laatste dagen ‘s nachts nogal veel Engelse vliegtuigen.
1941 —– 28 augustus donderdag.

Van Houtum: Het verzoek van de NSB-burgemeester in Apeldoorn om zijn kamer voor 2.500 gulden te veranderen wordt door de bestuursraad met 11-10 stemmen verworpen. De vergadering duurt een half uur en alle leden lopen weg. Hij zal zijn zin wel krijgen omdat na 1 september aanstaande alle macht bij de burgemeester berust.
1941 —– 29 augustus vrijdag.

Van Houtum: In de papiermakervergadering in Amsterdam maakt de voorzitter belangrijke beperkingen in deze industrie bekend. Vanuit Berlijn moeten op aanwijzing van Den Haag de volgende fabrieken worden gesloten. In Apeldoorn en omgeving zijn dat; Berghuizer Papierfabriek (Wapenveld), Van Houtum en Palm (alleen Apeldoorn), Schenk (Apeldoorn), Huiskamp en Sanders (Eerbeek), De Hoop (Eerbeek) en Coldenhove (Eerbeek). Deze fabrieken mogen hun orders tot uiterlijk 27 september afmaken. De nog werkende fabrieken moeten een aantal procenten van hun facturen afstaan voor steun aan directie en personeel van de stilgelegde fabrieken. Vanaf 1 september aanstaande mogen joodse leerlingen alleen nog door joodse leerkrachten worden onderwezen.
1941 —– 30 augustus zaterdag.

Van Houtum: Alle opbrengsten van de volkstuintjes in Apeldoorn moeten op kosten van de eigenaar door gemeentearbeiders worden geoogst en op twee centrale punten worden verzameld. Het is de huurder verboden zelf iets weg te halen. Later zal de opbrengst worden verdeeld tegen inlevering van de bonnen(!). De kosten voor een volkstuintje zijn zodoende 15 gulden huur + 4 gulden oogsten + aardappelbonnen. Het bezit van een volkstuintje is dus ook geen winst meer maar betekent hongerlijden.
1941 —– 31 augustus zondag.

Van Houtum: In alle grote steden in Nederland ontstaan relletjes. In Apeldoorn wijzen leden van de Nationale Jeugdstorm (NSB), die zelf oranje op hun mutsen dragen, alle burgers aan die oranje dragen. De politie moet hen naar het politiebureau brengen. Dat durven deze Germaanse helden niet.