Het verhaal van
Wie was Jan Barendsen?
Jan Jozua Barendsen is geboren op 11 september 1882 in Amsterdam.
Hij heeft een interessant leven geleid, waarin hij zijn carrière begon als 17 jarige op de Cadettenschool in Alkmaar op 11 september 1899, hier verblijft hij tot 28 september 1901 waarna hij wordt overgeplaatst naar de Koninklijk Militaire Academie in Breda. Na een korte opleidingsperiode in Nederland werd hij op 1 Augustus 1904 overgeplaatst naar Nederlands-Indië, waarna hij in 1905 al werd gepromoveerd tot 2e luitenant. Hij verbleef hier op een paar korte tussenperiodes na, tot in 1927, waarna hij de rang van majoor heeft behaald. In de jaren 1916-1927 was hij burgerlijk en militair gezaghebber op de eilanden Flores en Soembawa. Voor zijn dappere daden op het eiland Timor in de periode 1910-1913 ontvangt hij op 13 Juli 1916 de Militaire Willems-Orde 4e Klasse. Dit is de hoogste Nederlandse militaire dapperheidsonderscheiding. In januari 1927 keerde Barendsen terug naar Nederland. Op 16 september 1927 werd hij benoemd tot commandant van de Koloniale Reserve in Nijmegen. Hier heeft hij nog kort de militaire dienst ondersteund tot zijn eervol ontslag. Op dinsdag 1 december 1931, zwaaide hij af als Luitenant-Kolonel.
Jan Jozua Barendsen als spreker bij het 40 jarig bestaan van de Koloniale reserve in Nijmegen op acht februari 1931.
Bron foto: Familie archief, publiceren of kopiëren van beelden is niet toegestaan.
Jan Jozua Barendsen in militair tenu 22-11-1938:
Medailles van links naar rechts; Militaire Willems-Orde 4e klasse, Officier in de Orde van Oranje-Nassau, Ereteken voor Belangrijke Krijgsbedrijven met gesp “Atjeh 1896-1900” & “Midden Sumatra 1903-1907” & “Timor 1911-1917”, Ereteken voor Langdurige Dienst als Officier XXV, Mobilisatiekruis 1914-1918, Vierdaagse Nijmegen.
Bron foto: Familie archief, publiceren of kopiëren van beelden is niet toegestaan.
Onderstaand vind u een filmfragment dat gemaakt is op acht februari 1931 bij het 40 jarig bestaan van de Koloniale reserve in Nijmegen. Jan Jozua Barendsen was hier een van de sprekers.
Bijdragen aan de gemeenschap
In augustus 1933 kocht Barendsen een woning in Beekbergen, waar hij vanaf dat moment actief deelneemt aan de gemeenschap. Hij is voorzitter van de Internationale Twee daagse van Apeldoorn (een soort wandelvierdaagse); zet zich in voor thuishulp aan alleenstaanden en organiseert muziek- en dansavonden tot in 1942. Vanaf januari 1938 is hij op verzoek van de burgemeester, commandant van de Apeldoornse Luchtbeschermingsdienst (L.B.D) geworden. Om de burgers van Apeldoorn te informeren en gerust te stellen, gaf Barendsen maandelijks radio lezingen over luchtbescherming en startte hij een campagne middels krantenartikelen voor meer bekendheid. In mei 1939 werd hij door de Burgemeester ook uitgekozen als commandant van de Burgerwacht. Deze organisatie waarborgde in tijden van nood met gewapende burgers de veiligheid van Apeldoorn. In de jaren voorafgaand aan de oorlog hield Barendsen zich druk bezig met het samenbrengen van de L.B.D en burgerwacht naar een professionele organisatie. Zo liet hij schuilkelders aanleggen, organiseerde oefeningen en liet hij doctoren en gasverkeners opleiden. Hoewel er in Apeldoorn niet heftig gevochten is stonden beide organisaties rond mei 1940 in opperste paraatheid. De Apeldoornsche vrijwillige Burgerwacht is op 26 augustus 1940 op last van de Duitse Autoriteiten opgeheven. Tijdens de inval waren er ongeveer 600 Apeldoornse leden die gestreden hebben tegen de bezetter, waarvan er gelukkig geen zijn omgekomen.
Affiche mbt LBD uit de campagne voor meer naamsbekendheid
en de gevaren van lichtvervuiling.
Foto: Nieuwe Apeldoornsche courant 09-07-1938
Inspectie van nieuw materiaal voor de LBD van Apeldoorn, 2e persoon van links de burgemeester Quarles van Ufford, de 5e persoon van links Jan Barendsen
Foto: Nieuwe Apeldoornsche courant 10-10-1939
Barendsen als nieuw hoofd van de LBD
Foto: Familie archief 1938, Publiceren of kopiëren van afbeeldingen is niet toegestaan.
Het leven in Beekbergen
Vanaf 1933 woonde Jan Jozua Barendsen samen met zijn vrouw Francisca Barendsen (Kamphuis) aan de berg en dalweg in Beekbergen. De zus van zijn vrouw Gezina Kamphuis (Iny) woont ook in Beekbergen aan de dorpsstraat. Regelmatig is er contact tussen de zussen, en partners. Na de Duitse inval raken beide families betrokken bij het verzet. Francisca en Gezina brengen illegale kranten rond. En bij Gezina en haar partner zitten ook onderduikers in huis. Om minder op te vallen wordt er regelmatig gebruikt gemaakt van schuilnamen, helaas is alleen de schuilnaam van Francisca bekend ze ging tijdens de oorlog door het leven als Maria. Als de familie Barendsen op 16-12-1942 een kind mogen verwelkomen vernoemen ze haar naar de koninklijke familie in ballingschap. Ze wordt ingeschreven bij het bevolking register als Jeannette, Elisabeth, Wilhelmina, Barendsen. Of zoals ze in de gemeenschap werd genoemd Liesbeth Barendsen.
Francisca Barendsen (Kamphuis) links en Gezina Kamphuis rechts
Foto: Familie archief ca.1939, Publiceren of kopiëren van afbeeldingen is niet toegestaan.
Het huis van de familie barendsen aan de Berg en Dalweg in Beekbergen.
Foto: Familie archief ca.1938, Publiceren of kopiëren van afbeeldingen is niet toegestaan.
Jeannette Elisabeth Wilhelmina Barendsen (Liesbeth)
Foto: Familie archief ca.1943, Publiceren of kopiëren
van afbeeldingen is niet toegestaan.
De capitulatie
Na de capitulatie van Nederland bleef Barendsen actief als hoofd van de L.B.D. In deze periode was hij echter ook al actief in het verzet. Hij kwam in contact met kolonel R. Boomsma en luitenant kolonel jhr. J.J. Tedding van Berkhout. Boomsa was commandant van de Ordedienst (O.D.), waarvan Berkhout ook lid was. . De O.D, is een ondergronds orgaan van verzet die tot in 1945 actief sabotage acties uitvoerde. Al snel werd Barendsen leider bij een Legioen van Oud-frontstrijders. Deze kleine groep werd al in 1941 samengevoegd met de O.D.
Barendsen werd op 8 augustus 1942 gearresteerd op basis van zijn militaire carrière en rang. Hij verbleef in het Beekvliet in Sint-Michielsgestel, waar de bezetters een gijzelaarskamp hadden ingericht. Tot in 1944 verbleven hier gezichtsbepalende Nederlanders: burgemeesters, politici, vakbondsleiders, advocaten, hoogleraren en kunstenaars. Barendsen werd weer vrijgelaten op 15 december 1942, maar de reden voor zijn vrijlating is tot op heden onbekend. In de tijd tussen arrestatie en vrijlating zijn de commandant van de O.D kolonel Boomsma, en zijn plaatsvervanger, kolonel Jansen, ook opgepakt.
Vrijwel direct na zijn vrijlating werd Barendsen op verzoek van de O.D. commandant van de Ordedienst gewest 6 Veluwe. Zijn voorkennis als commandant vanuit Indië was hierbij erg belangrijk; in 1942 was het verzet nog erg verdeelt en onvoorzichtig. Zijn kalmte en doeltreffend optreden zorgde voor effectiviteit en maakte grote indruk op medeverzetsstrijders. In 1942-1943 stond hij in nauw contact met de Knokploeg en de Raad van Verzet in Apeldoorn. Hij werkte nauw samen met Meinarda van Terwisga, leidster van de lokale verzetsgroep Meinarda.
Helaas werd Barendsen ondanks alle voorzorgsmaatregelen langzaam verdacht door de Sicherheitsdienst (S.D.). Eind 1943 werden er invallen gedaan bij zijn woonhuis in Beekbergen, maar gelukkig weet hij dankzij hulp van omwonenden te ontkomen. De bezetter gaf de klopjacht tijdelijk op.. Maar op 29 september 1944 deed de Duitse Ortskommadant van Apeldoorn een oproep voor vierduizend burgers voor de aanleg van militaire versterkingen langs de IJssel. Het Apeldoorns verzet saboteert de oproep en er melden zich maar 36 mannen. De Duitsers zijn razend en besluiten per direct actie te ondernemen. Na een ‘ondervraging’ van een opgepakt lid van de groep van Meinarda werd er een val gezet waardoor op 30 september 1944 de groep van Meinarda werd opgepakt. In de woning van Meinarda werden wapens, munitie en documenten aangetroffen. Hierdoor kwam de Sicherheitsdienst Barendsen en nog 2 ondergedoken geallieerde piloten op het spoor. Barendsen is thuis in de val gelokt en de 2 piloten zijn gevonden bij de moeder van een van de leden van Meinarda. Barendsen werd afgevoerd naar het destijds hoofdkantoor van de S.D. aan de Rhemenslaan in Apeldoorn. Hier werd hij met veel geweld verhoort. In totaal zijn er die dag 14 verzetsstrijders opgepakt door de S.D. in Apeldoorn.
Op maandag 2 oktober werden 5 leden van de Meinarda groep, samen met Barendsen en de 2 geallieerde piloten meegenomen naar het Apeldoornse Bosch. Hier werden alle 8 gefusilleerd. Na het fusilleren werden een aantal van hen, met een bajonet in hun rug gestoken, waarna de lichamen ter afschrikking op verschillende plekken in Apeldoorn werden neergelegd. Om hun nek zat een bordje met daarop de tekst ‘terrorist’
Jan Jozua Barendsen zijn lichaam werd neergelegd op de Badhuisweg, hoek Sprengenweg, waar hij enkele dagen is blijven liggen. Hierna werd hij bijgezet in het familiegraf op Heidenhof. Uiteindelijk is hij herbegraven op het Nationaal Ereveld Loenen, in graf 1013. Na de oorlog werden er processen gestart tegen oorlogsmisdadigers. Hier verklaarde een medewerker van de S.D. het volgende: “Even wil ik opmerken de trotse houding van de commandant van de verzetsbeweging Barendsen, die, toen hij met de anderen voor het vuurpeloton stond, zijn jas losknoopte en uit volle borst het Wilhelmus aanhief.”
Deze quote weergeeft goed welke opoffering Barendsen en andere verzetsstrijders tot het laatste moment hebben gegeven voor een vrij Nederland. Postuum kreeg Barendsen het Verzetskruis toegekend.
Barendsen als detachemnentscommandant van de Koloniale Reserve bij de Vierdaagse
Foto: Regionaal Archief Nijmegen, Publiek domein
Verzetsarmband afkomstig uit nalatenschap van familie Barendsen
Foto: Bevrijding van de Veluwe
Het einde van de verzetsacties
Barendsen ligt begraven op het Nationaal ereveld in Loenen
Postuum kreeg Barendsen voor zijn acties het Verzetskruis toegekend.
Geraadpleegde bronnen:
Nationaal archief persoonsdossier Barendsen
Bataviaasch nieuwsblad 18-12-1931
Nieuwe Apeldoornsche courant 08-02-1938
Nieuwe Apeldoornsche courant 12-02-1938
Nieuwe Apeldoornsche courant 17-02-1938
Nieuwe Apeldoornsche courant 01-06-1938
Nieuwe Apeldoornsche courant 27-08-1940
Zeg mij aan wien ik toebehoor C.M. Schulten
Straatnamen voor verzetsstrijders Stichting bevrijding ’45
De laatste rustplaat van Barendsen
Foto: Bevrijding van de Veluwe
