Aflevering 8
Iedereen in Apeldoorn is er zeker wel eens langsgekomen. Het Keienmonument aan de Sportlaan. Vlak naast de Koning Willem III kazerne in Apeldoorn ligt een monument met een indrukwekkend en schokkend verhaal. Bevrijding van de Veluwe vertelt in deze aflevering het verhaal achter het monument.
Tekst: Fred Klijndijk, schrijver van de brochure ‘Het Keienmonument’.
Uitgave: Opleidings-, Trainings- en Kenniscentrum Koninklijke Marechaussee dat op de Koning Willem III kazerne is gevestigd.
Het Verzet in 1944
Als in 1944 de geallieerden de rivieren in Brabant hebben bereikt, neemt het binnenlands verzet sterk toe. Er ontstaan allerlei groeperingen, die zich in verzetsgroepjes organiseren. Om te proberen enige structuur en overleg bij deze groepen te krijgen geeft prins Bernhard vanuit Engeland het hoofd van de Binnenlandse Strijdkrachten, Henri Koot, opdracht de krachten te bundelen. De Raad van Verzet (RVV), de Landelijke Knokploegen (LKP), de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) en de Ordedienst (OD) dienen op te gaan in één organisatie. Op grond hiervan wil Albert Krikke, commandant Binnenlandse Strijdkrachten van het gewest Utrecht, een vergadering organiseren. Hij geeft zijn assistent Cor Been (schuilnaam ‘Grote Cor’), opdracht een vergadering voor alle rayon- en districtshoofden van het gewest Utrecht te beleggen. Op 22 november zijn in het gebouw van de Kamer van Koophandel te Utrecht de kopstukken van het vaderlands verzet in vergadering bijeen. Naast Engelandvaarder Seerp Postma (schuilnaam Witte Dirk) zijn onder anderen aanwezig Jacob Vos, Johannes van Zanten (schuilnaam Van Buren), leider van de Betuwse KP (Knokploeg) en Gerrit Westdijk (schuilnaam Bob van Oostrom).
Wat de verzetslieden niet weten is dat de Duitsers op de hoogte zijn van de vergadering. Door een ongelukkig toeval is de 19-jarige koerierster Lenie Mostert in Veenendaal in handen gevallen van de SD (Sicherheitsdienst). Lenie heeft de schriftelijke uitnodiging voor de vergadering van de verzetslieden bij zich, waardoor de Duitsers op de hoogte zijn van plaats en tijdstip van de vergadering. Het gebouw van de Kamer van Koophandel is omsingeld door soldaten van de Wehrmacht en SS’ers. Plotseling wordt de deur van de vergaderruimte met kracht open gestoten. Uit Apeldoorn afkomstige leden van de gehate Duitse SD stormen met vuurwapens in de aanslag naar binnen. Verwarring heerst. Snauwende, snijdende bevelen klinken: “Hände hoch, sonst schiessen wir!” De SD’ers verrichten zeventien arrestaties, drie vrouwen en veertien mannen. Twee mannen weten ter nauwer nood aan hun arrestatie te ontsnappen en houden zich 24 uur lang op de zolder van het gebouw verborgen. De gearresteerde verzetslieden worden ‘s nachts in vrachtwagens naar de Koning Willem III kazerne in Apeldoorn gebracht. Het cellencomplex van de kazerne is in oorlogstijd een beruchte gevangenis van de SD. De verzetslieden worden in de cellen opgesloten en diezelfde nacht nog worden ze verhoord en ernstig mishandeld.
Foto: Coda Apeldoorn
Een fatale verkenningstocht
Landelijk verzetsleider Johannes (‘Frank’) van Bijnen wil zo snel mogelijk een bevrijdingsactie uitvoeren en daarvoor moet hij zo veel mogelijk informatie hebben over de situatie rond en op de kazerne. Hij geeft Kees Stoove (‘Grote Kees’ ook wel ‘Ouwe Kees’) van het Apeldoorns verzet opdracht die informatie te verzamelen. Maar Grote Kees slaagt daar niet in.
Op 27 november gaat Frank naar Apeldoorn voor overleg met Grote Kees. In zijn gezelschap bevindt zich Samuel Esmeijer, een expert op het gebied van overvallen, die onder andere de gevangenissen aan de Noordsingel en het Haagse Veer te Rotterdam had gekraakt. Zij worden gereden door Huib Verschoor uit Badhoevedorp. Als ambtenaar bij een controledienst heeft Verschoor toestemming van de Duitsers om in zijn auto te mogen rijden. Frank en Paul vernemen het negatieve resultaat van het onderzoek van Grote Kees en krijgen in plaats van een behoorlijke situatietekening van het gehele complex, een zeer onvolledige tekening die Grote Kees had laten maken.
Het is duidelijk dat men hieraan niets heeft; Frank’s nijdige reactie is dan ook: “Dan zal ik het zelf wel doen” en Frank en Paul besluiten de volgende dag persoonlijk de situatie te gaan verkennen. Grote Kees raadt dit ten sterkste af, omdat Frank als Landelijk Sabotage Commandant een te belangrijke figuur is om zelf dit risico te nemen. Te meer, daar Frank zelf altijd de deelname van leidinggevende personen aan acties had afgekeurd.
Maar Frank laat zich niet overtuigen. De gevangenen, waaronder er meerderen zijn aan wie hij zich ten nauwste verbonden voelt, verkeren in uiterste nood. Het is vrijwel zeker, dat zij ter dood worden gebracht. Aan de andere kant is de situatie ter plaatse zo moeilijk en gevaarlijk dat hij, nu er geen behoorlijke gegevens zijn, zelf wil beoordelen wat er kan worden gedaan. Wat men ook aanvoert om hem hiervan af te houden, hij blijft bij zijn voornemen. Ook het dringende advies geen wapens mee te nemen, leggen Frank en Paul naast zich neer. De onderneming is dermate gevaarlijk, dat zij er niemand voor mee kunnen krijgen. In de morgen van 28 november 1944 gaan Paul en Frank op verkenning.
Chauffeur Huib Verschoor rijdt hen met zijn auto tot aan het begin van de Postweg, in de buurt van de voetbalvelden van AGOVV en blijft wachten. Achteraf blijkt dat de auto en zijn inzittenden de aandacht had getrokken van de beruchte Belgische SD’er Emiel Thonon, bijgenaamd `De Rat’. Van Bijnen en Esmeijer stappen uit en gaan op pad, via het kruispunt Asselsestraat, Frankenlaan en Polhoutweg. Ze zijn op hun hoede, omdat er nogal wat Duitse militairen op de been zijn en er redelijk veel Duits militair verkeer is. Verschillende van hen zijn in naburige huizen ingekwartierd. Ondanks dat een burger in dit straatbeeld wel moet opvallen, vervolgen Frank en Paul hun weg.
“Het wemelt van de Duitse soldaten.”
Rondom de kazerne zijn bosschages, behalve aan de kant van de hoofdingang. Daar ligt met een aarden wal omringd sportveld. Vanaf de ingang loopt, in de richting van het centrum van Apeldoorn, een weg die links en rechts aan het oog door bosjes wordt onttrokken. Ondanks al het geboomte valt het niet mee om voor Van Bijnen en Esmeijer ongezien de kazerne te naderen als gevolg van de open ruimte tussen de barakken en het plein vóór de kazerne. Het plein kan namelijk worden benaderend vanaf de verharde Frankenlaan maar ook vanaf de Polhoutweg. Dit maakt het extra moeilijk om omgezien te naderen. Daarnaast wordt de kazerne zwaar bewaakt door Duitse soldaten en is het complex omsingeld door prikkeldraad en versperringen. Het gebied is ook door de Duitsers als verboden terrein verklaard.
De gezichten achter het verhaal
Huibert Verschoor
Huibert (Huib) Verschoor werd op 8 maart 1903 te Almkerk geboren en woonde tijdens de oorlog in Badhoevedorp. Zijn beroep was aannemer van ploegwerken en ontginningen. Tijdens de Duitse bezetting was hij onder andere werkzaam in de buurt van Muiden, waar hij diverse onderduikers in de kruitfabriek wist onder te brengen. Daarnaast werd hij als ambtenaar bij de controledienst aangesteld en moest hij erop toezien dat boeren in de Haarlemmermeerpolder de gestelde quota aan aardappelen, tarwe, et cetera leverden aan steden als Haarlem en Amsterdam. Vanwege zijn functie kreeg hij toestemming om met zijn, door de Duitsers geconfisqueerde auto, te blijven rijden. Tevens kon hij vanuit zijn functie als controleur de onderduikers in de kruitfabriek onderhouden. Verschoor maakte geen deel uit van een georganiseerde verzetsgroep, maar samen met zijn broer Anton verrichtte hij wel verzetsactiviteiten in de Biesbosch.
Via Matthijs (`Pa‘) Verkuijl, die lid was van het verzet in Zuid-Holland, was Verschoor in contact gekomen met Paul Esmeijer en Frank van Bijnen. Hij was de man die Frank van Bijnen en Paul Esmeijer per 011r naar Apeldoorn reed voor hun verkenning. Nadat Frank en Paul bij de kazerne waren neergeschoten we’ Huib ingerekend en opgesloten op de Koning Willem iii kazerne. Hij kwam in een cel waar nog dertien verzetsstrijders opeengepakt gevangen werden gehouden.
Kort na de executie van zijn celgenoten op 2 december 1944 werd hij diezelfde dag overgebracht naar kamp Amersfoort, van waaruit hij op 2 februari 1945 op transport werd gesteld naar het concentratiekamp Neuengamme. Huib Verschoor moest in de plaats Wittenberge als dwangarbeider werken aan de bouw van een chemische fabriek. In april 1945 werd kamp Neuengamme ontruimd en werd Verschoor wederom op transport gesteld. Dit keer met als eindbestemming kamp Ravensbruck. Tijdens de treinreis van Neuengamme naar Ravensbruck overleed hij op 14 april 1945 ter hoogte van de plaats Wittenberge. Waar Huib Verschoor is begraven is onbekend. Ondanks vele inspanningen en speurtochten van familieleden is zijn graf nooit gevonden.
Johannes Arnoldus van Bijnen
Johannes Arnoldus van Bijnen (schuilnaam ‘Arnold’ en ‘Frank’) werd geboren op 31 mei 1910 te Oosterhout. Hij kreeg in de jaren dertig een opleiding tot reserveofficier. Aan het begin van de oorlog vervulde hij bij de gemeente Bergen op Zoom een ambtelijke functie op de afdeling Sociale Zaken. Zoals bij velen is het ook bij Johannes van Bijnen moeilijk na te gaan hoe hij bij het verzet betrokken is geraakt. Hij was een belangrijke verzetsman die eerst een leidende rol vervulde bij de ‘Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers’ en later vanuit de landelijke KP (knokploegen) betrokken was bij allerlei sabotageacties.
Met name in het Zuiden van ons land bracht hij de bezetter daardoor grote schade toe. Hij raakte betrokken bij hulp aan vervolgden en wist dat hij gevaar liep, want vanaf eind mei 1942 stond zijn vluchtkoffer gereed. Naast de hulp aan onderduikers, hield hij zich vooral bezig met het formeren van burgerverzetsgroepen, allemaal onder zijn persoonlijke leiding. op 21 juni 1943 dook hij onder en vertrok naar Driebergen. Zijn vrouw en zijn zoon volgden hem. Van Bijnen kreeg de leiding over de ‘Landelijke organisatie voor hulp aan onderduikers, afdeling Driebergen’. Zijn schuilnaam was Arnold. In augustus 1944 werd hij landelijk sabotagecommandant van de KP. In 1950 werd Johannes Arnoldus van Bijnen postuum onderscheiden met het ridderkruis der 4de klasse van de Militaire Willemsorde.
Op 17 Augustus 1945 werd op het Loo te Apeldoorn door generaal Bedelt Smith, de chef van de staf van generaal Eisenhower, in bijzijn van Z.K.H. Prins Bernhard, zestien voormannen uit het verzet opgenomen in het American Legion of Merit, wegens bijzondere verdiensten voor de geallieerde oorlogvoering. Deze onderscheiding werd postuum aan Johannes van Bijnen toegekend, wiens vrouw deze onderscheiding in ontvangst nam. Op 31 augustus 1985, de Dag van het Verzet, kreeg een deel van het kazernecomplex aan de Berghuizerweg in Apeldoorn een nieuwe naam: Frank van Bijnenkazerne. Op 29 november 1980 onthulde Z.K.H. Prins Bernhard een grafmonument op de graven van Esmeijer en Van Bijnen op de Algemene Begraafplaats te Driebergen.
Samuel Esmeijer
Samuel Esmeijer (schuilnaam ‘Paul’ en ‘Arend’) werd geboren op 20 december 1920 te Driebergen. Hij was tijdens de Tweede Wereldoorlog een Nederlandse knokploegleider en werkzaam als klerk bij de politie te Driebergen. Hij begon zijn ondergrondse carrière in de zomer van 1942 met hulp aan joodse onderduikers. Toen hij zich begon te verzetten tegen de gang van zaken bij de politie, werd hij oneervol ontslagen en ging hij al zijn tijd spenderen aan de illegaliteit. Vanaf mei 1944 was Esmeijer provinciaal L.K.P.-leider van Zuid-Holland.
De Nederlandse Politie Academie te Apeldoorn draagt sinds 1984 de naam: Samuel Esmeijer Instituut. Op 29 november 1980 onthulde Z.K.H. Prins Bernhard een grafmonument op de graven van Esmeijer en Van Bijnen op de Algemene Begraafplaats te Driebergen. Officieel is de overlijdensdatum van Samuel (Paul) Esmeijer vastgesteld op 28 november 1944. Maar na bestudering van politierapporten van de gemeente Apeldoorn door H. van den Berge schrijver van de scriptie ‘Samuel Esmeijer, een politieman die kiezen moest’ en waarnemingen van een getuige, moeten er bij die datum vraagtekens worden gezet. in een politierapport van de gemeente Apeldoorn staat dat op woensdag 29 november 1944 om 16.25 uur de officier van dienst een melding heeft gekregen dat er bij de Willem Ill kazerne een persoon is doodgeschoten. Een rechercheur begeeft zich naar de Frankenlaan om het lijk te identificeren en te bergen. Vervolgens brengt een wachtmeester van de politie het stoffelijk overschot om 18.30 uur naar het lijkenhuisje aan de Sprengenweg. Het verslag van een bosarbeider die op die bewuste dag bij de kazerne aan het werk is bevestigt plaats en datum.
De nacht van 27 op 28 november hebben Frank, Paul en Huibert mogelijk in Amersfoort doorgebracht. Een bericht vermeldt dat zij op dinsdag 28 november om 09.30 uur vanuit Amersfoort naar Apeldoorn zijn vertrokken. De nacht van 28 op 29 november hebben de drie mannen in Apeldoorn doorgebracht. In het register van gevonden lijken noteert de wachtmeester als datum 28 november i944 zonder daarbij de dag te vermelden. Waarschijnlijk heeft de wachtmeester zich in de datum vergist. Alle verdere vermeldingen zoals de overlijdensakte zijn vervolgens op dit register gebaseerd.
Het pistool weigert dienst
“Een Duitse officier heeft de beide mannen in de gaten. Hij houdt hen aan, vraagt naar hun papieren en geeft een soldaat bevel hen te fouilleren.”
Van Bijnen en Esmeijer sluipen door het dennenbos tussen de Frankenlaan en Polhoutweg, in de richtingvan de kazerne. Als een Duitse patrouille nadert, moeten de mannen zich in het struikgewas verschuilen. Bij het boswachtershuis aangekomen, begint Frank met het maken van een schets van de omgeving en maakt hij aantekeningen. Een Duitse officier heeft de beide mannen in de gaten. Hij houdt hen aan, vraagt naar hun papieren en geeft een soldaat bevel hen te fouilleren. Op dat moment trekt Esmeijer zijn pistool en schiet. Maar het wapen ketst. Met zijn pistool geeft hij de soldaat een klap, waarop Frank en Paul op de vlucht slaan. De officier achtervolgt het tweetal, terwijl hij op hen vuurt. De vluchtelingen rennen door de Frankenlaan en verdwijnen, door de Duitsers op de hielen gezeten, in het loofhout aan de andere kant van de laan. Ze kiezen elk voor zich een eigen weg. Dat baat echter niet. De officier schiet Esmeijer neer en ook Van Bijnen wordt geraakt door geweervuur van een patrouille die toevallig in de buurt is en ook de achtervolging inzet. Huib Verschoor wordt na een korte zoekactie in de buurt van zijn auto gevangen genomen en opgesloten in een van de cellen op de Koning Willem III kazerne.
Samuel Esmeijer is op slag dood. Zijn stoffelijk overschot laten de Duitsers, nadat zij dit nog afschuwelijk hebben mishandeld, in de berm van de Frankenlaan liggen. Zijn hoofd is zwaar verminkt, zó zelfs dat het de politiefotograaf moeilijk valt om de resten ervan herkenbaar te fotograferen. Van Bijnen is door een schot in zijn buik zwaar gewond. Ondanks zijn verwonding ziet hij kans een van de Duitsers neer te slaan en een paar honderd meter weg te vluchten. Maar dan valt hij neer in het prikkeldraad. De Duitsers laten hem daar voor dood liggen en plaatsen een bord naast hem met het opschrift ‘Terrorist’. Eerst na verscheidene uren daar gelegen te hebben, wordt hij overgebracht naar het Kriegslazarett, in de Josephstichting aan de Deventerstraat. Als op zijn lichaam een situatieschetsje met aantekeningen wordt gevonden, begrijpen de Duitsers dat ze een goede vangst hebben gedaan. Ze stellen alles in het werk hem in leven te houden om meer informatie los te krijgen. Hij sterft echter aan zijn verwondingen in de nacht van 30 november op 1 december 1944. Voor zijn verzetsdaden wordt hij in 1950 postuum geëerd met het ridderkruis der 4de klasse van de Militaire Willemsorde.
Vermoord in plaats van bevrijd
Uit de informatie die op het lichaam van Frank van Bijnen wordt gevonden, concluderen de Duitsers dat er een bevrijdingsactie van het verzet op handen is. In de daaropvolgende dagen worden de opgepakte verzetsstrijders door de SD op wrede wijze verhoord. Om een bevrijdingsactie voor te zijn en ook om een afschrikwekkend voorbeeld te stellen gaat de SD over tot actie. Zaterdagmorgen 2 december 1944, rond zes uur in de morgen arriveert de Vlaamse SD’er Eugeen Dirckx met zijn auto bij het bureau van de SD aan de Van Rhemenslaan in Apeldoorn. Hij had de vorige avond opdracht gekregen de SD’er Verhulsdonck en SS-Untersturmführer Wigger op te halen om hen naar de uitvoering van een executie bij de Koning Willem III kazerne te brengen. Als Dirckx het bureau van de SD binnengaat treft hij Verhulsdonck dronken aan. Deze kan daarom niet mee en dus stapt alleen Wigger bij Dirckx in de auto. Eenmaal aangekomen bij de kazerne, staat het executiepeloton reeds aangetreden. Het bestaat uit soldaten van de Luftwaffe en de leiding is in handen van Oberleutnant Adolf Glück, de commandant van de Koning Willem III kazerne.
“De Duitse soldaten van het executiepeleton aarzelen.”
Dertien gevangenen zijn uit de cellen van de Koning Willem III kazerne gehaald, zij worden geboeid en onder leiding van de wachtcommandant SS-Oberscharführer Bender in drie groepen naar de Sportlaan gebracht. Hier deelt Wigger hen mee dat ze zullen worden doodgeschoten, waarop onmiddellijk de vonnissen worden voltrokken. Bij de laatste groep is een Amerikaanse vlieger, eerste luitenant Bill Moore. Als hij naar voren wordt gebracht, staat hij plotseling stil en spreekt hardop in het Engels dat men niet het recht heeft om hem, een Amerikaanse militair dood te schieten. Wigger antwoordt hierop: “Wir werden ihm helfen, Bomben zu werfen auf Frauen und Kinder.”
De soldaten van het executiepeloton aarzelen. Glück loopt op Bill Moore toe en schiet hem met zijn machinepistool van achteren dood. De Duitsers zijn van plan de lijken op diverse plekken in Apeldoorn neer te leggen voorzien van de tekst ‘Terroristen’. Maar vanwege een razzia die dag durft niemand zich op straat te vertonen en daarom zien de Duitsers van hun plan af. Zij geven de politie opdracht de stoffelijke overschotten op te halen. De omgekomenen worden naar het Julianaziekenhuis aan de Sprengenweg in Apeldoorn gebracht en na identificatie op de begraafplaats Heidehof in Ugchelen begraven. Na de oorlog zijn de meeste verzetsstrijders en de Amerikaanse luitenant op diverse plaatsen herbegraven.
Antonius Lucas Ansems
werd op 31 juli 1919 in Assen geboren en woonde in Den Haag. Zijn beroep was assistent-accountant. Hij was ondergedoken en gevlucht naar Kootwijkerbroek. Hij was daar lid van de Orde Dienst. Hij kon zich daar redelijk vrij bewegen omdat hij papieren had als administrateur van een niet bestaand evacuatie-zieken-huis te Ederveen. Toch werd hij op zijn onderduikadres in Kootwijkerbroek door de Puttense SS’er Van de Wal opgepakt. Bij zijn arrestatie en tijdens de daaropvolgende verhoren werd Ansems ernstig mishandeld en gemarteld.
Johannes Balk
(Dr. Splinter) werd op 3 maart 1922 in Delft geboren en woonde later in Apeldoorn. Na het behalen van zijn HBS-diploma in 1940, wilde hij boekhouder worden. Ook hielp hij regelmatig in de bakkerij van zijn vader. Vandaar dat hij vanaf de zomer van 1940 als beroep bakker opgaf Als leider van de RW (Raad van Verzet) organiseerde hij samen met zijn broer Marinus Balk en Piet van Zessen het gezamenlijk optreden van de Apeldoornse knokploegen. De Apeldoornse acties werden gecoördineerd vanuit Ermelo. Johannes werd op een gegeven moment gearresteerd in Putten en daarna overgebracht naar kamp Amersfoort. Na drie weken zag hij kans met drie anderen te ontsnappen. Daarna zette hij zijn ondergrondse werk voort. Toen de Duitsers het hoofdkwartier in Ermelo overvielen, werd hij weer gearresteerd en overgebracht naar de Koning Willem III kazerne te Apeldoorn.
Jacob Engelaan
werd geboren op 29 juni 1905 in Rijswijk en woonde aan het begin van de oorlog in Veenendaal, waar hij adjunct-directeur van een fabriek was. Op 21 november 1944 ging hij op pad met spionagemateriaal dat hij moest afgeven. Toen hij op het afleveradres aankwam, waren de Duitsers daar ook. Het lukte hem met een smoes weg te komen door te vertellen dat hij vertegenwoordiger in bakkersartikelen was. Hij besloot het spionagemateriaal naar het huis van de familie van Doorn in Veenendaal te brengen. Toen hij daar aankwam werd hij door daar aanwezige Duitsers herkend. Na ernstig te zijn mishandeld werd hij afgevoerd naar de Koning Willem III kazerne. Daar gingen de mishandelingen en martelingen tijdens de verhoren door. Jaap Engelaan was niet vast verbonden aan één verzetsgroep, maar deed onder andere spionagewerk voor de LO (Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers)-groep Albrecht en hielp joden aan onderduikadressen en bonkaarten. Ook probeerde hij te voorkomen dat jongemannen voor de Duitsers moesten werken.
Lambertus Jan Kleiboer
werd geboren op 26 augustus 1898 in Terwolde. Hij woonde in Deventer en was onderwijzer in achtereenvolgens Wijhe en Nunspeet en tot zijn dood aan de Wilpse Dijk School aan de Vermeersweg in Twello. ‘Meester’ Kleiboer was lid van de Raad van Verzet. In juni 1944 werd hij belast met de oprichting van het district Voorst. Hieronder vielen de groepen in Wilp, Terwolde en Voorst. Hij had een groot aantal mannen, die waren opgeroepen om in Duitsland te gaan werken, aan een onderduikadres geholpen. Ook was hij betrokken bij verschillende sabotageacties. Hij beschikte over een zender, waarmee hij radiocontact met Engeland onderhield. Op vrijdag 17 november 1944 werd hij door de SD van zijn bed gelicht. Zijn huis werd in brand gestoken en de SD stond niet toe dat de brandweer de brand bluste.
Philippus (Flip) Corts
werd geboren op in juni 1921 in Serajoe, voormalig Nederlands-Indië. In 1935 verhuisde het gezin Corts naar Nederland en ging in Hilversum wonen. Flip studeerde koloniale (tropische) bosbouw in Wagdingen. Omdat hij op de universiteit weigerde een loyaliteitsverklaring aan de Duitsers te tekenen, moest Corts zich melden voor de Arbeitseinsatz. Als hij zich niet zou melden, dan zouden zijn ouders op ‘maatregelen’ kunnen rekenen. Hij kwam te werken in de Stahlwerke Hermann Garing waar hij uit het hoofdkantoor luchtfoto’s van de fabriek ontvreemde die via zijn broer Kees en andere tussenpersonen uiteindelijk bij de RAF belandden. Toen Corts met verlof in Nederland was, dook hij onder. Tijdens een reis per fiets van zijn onderduikadres in Nijverdal naar Hilversum werden Flip en zijn broer Kees door de SS aangehouden en mishandeld. De SS treft bij Flip een brief aan waarin hij alle SS’ers voor landverraders uitmaakt. Via het SS-hoofdkwartier hotel Uddelermeer en het SD-hoofdkwartier in Apeldoorn, belandden de gebroeders Corts op de Koning Willem-III kazerne.
Hendrikus Gijsbertus Drost
werd op 10 maart 1908 geboren in Ermelo en is daar altijd blijven wonen. Zijn beroep was bakker. Drost was een naaste medewerker van Berend Dijkman (schuilnaam ‘Piet van de Veluwe’) en hij was lid van de Raad van Verzet. Het huis van Drost was vaak plaats van samenkomst voor overleg, bovendien lagen er wapens en munitie opgeslagen. In de nacht van 14 op 15 november 1944 viel de SD het huis van Drost binnen en werden hij, zijn vrouw Martha en Piet van de Veluwe door de Vlaamse SD’er Verhulsdonck gearresteerd en afgevoerd naar de Koning Willem III kazerne in Apeldoorn. Het huis van het gezin Drost werd direct na de inval door de SD’ers in brand gestoken. Eind november werd Martha Drost vrijgelaten, omdat zij een paar maanden zwanger was.
Taeke Johan Kroeze (Ted)
werd geboren op 13 april 1920 in Ermelo en woonde vanaf de beginjaren twintig in Apeldoorn. Hij was aspirant-op-zichter bij de Nederlandse Heidemaatschappij en sloot zich aan bij de OD (Orde Dienst). Onder de naam Ted vervulde hij de functie van verbindingsofficier van het gewest Veluwe G6. Hij maakte vanuit Apeldoorn veel gevaarlijke tochten om verbindingen te leggen tussen het westen en andere delen van het land. Tot tien maal toe wist hij aan arrestatie door de Duitsers te ontkomen. Maar op 14 november 1944 lukte hem dat niet; hij werd thuis bij zijn ouders gearresteerd en naar de Koning Willem Ill kazerne te Apeldoorn gebracht. Postuum is hem in 1952 het Verzetskruis 1940 – 1945 toegekend.
William (Bill) Francis Moore
werd geboren op 21 april 1921 in Atlanta, USA. Op 29 april 1944 werd de Liberator van ist lieutenant Bill F. Moore boven Duitsland aangeschoten. Het toestel kon in de lucht gehouden worden tot boven de Veluwe. Daar verliet de bemanning per parachute het vliegtuig, waarna het toestel neerstortte en op een boerderij aan de Elspeterweg in Uddel terecht kwam. De negentienjarige Gemmigje Mulder kwam daarbij om het leven. De bemanningsleden kwamen veilig aan de grond en verborgen zich in de bossen. Bill en zijn collega John Low werden door verzetsmensen overgebracht naar een schuilplaats bij de familie Kliest aan de Valkenberglaan, waar later nog drie Engelse en Canadese vliegers werden verborgen. Het waren George Paulk, Floyd Rexdale en David Smith. Door verraad moesten zij naar een ander adres; daar werd Bill de volgende dag gearresteerd en overgebracht naar de Koning Willem 111 kazerne te Apeldoorn waar hij door de SD werd verhoord. Ze reden hem in een periode van twee maanden verschillende keren door Apeldoorn om het huis aan te wijzen waar hij eerder ondergedoken was. Maar hij hield zijn mond. Op 2 december 1944 deed hij een beroep op zijn recht om als Amerikaans krijgsgevangene te worden behandeld. Tevergeefs, die dag werd hij geëxecuteerd. Na de oorlog werd hij postuum onderscheiden met de Air Medal en kreeg hij het Purple Heart.
Seerp (Sep) Postma
werd op 27 september 1921 in Bedum geboren, Hij woonde in Baarn en zat op het christelijk lyceum in Hilversum. In het najaar van 1941 deed hij kandidaatsexamen rechten aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Van een verdere studie is het echter nooit gekomen, aangezien Postma een loyaliteitsverklaring weigerde te ondertekenen en bovendien de Vrije Universiteit tot nader order de deuren moest sluiten. In oktober 1943 lukte het hem om als schippersknecht op de binnenvaart, Frankrijk te bereiken om uiteindelijk via een spectaculaire tocht over de Pyreneeën, in Spanje terecht te komen. Begin maart 1944 kwam hij in Gibraltar aan waar hij werd ingelijfd bij de Prinses Irene Brigade. Op 16 maart 1944 arriveerde hij in Engeland, waar hij voor zijn moedige vlucht van koningin Wilhelmina het Kruis van Verdienste ontving. in Engeland meldde hij zich bij de luchtmacht, maar werd afgekeurd vanwege zijn slechte ogen. Daarom trad hij als vrijwilliger in dienst van het BBO (Bureau Bijzondere Opdrachten). In de nacht van 7 op 8 april 1944 werd Sep als geheim agent gedropt in de Wieringermeerpolder met de opdracht het verzette steunen. Hij hield zich intensief bezig met wapendroppings, wapen- en sabotage-instructies in Utrecht en op de Veluwe. Ook hij werd bij de vergadering in Utrecht opgepakt. Na de oorlog werd hij postuum onderscheiden met de Bronzen Leeuw en door de Britse regering met The King’s Commendation for Brave Conduct.
Johannes Diederick Suijling
Johannes Diederick Suijling werd op 10 januari 1906 te Den Haag geboren. Hij woonde in her dorp Koolwijk en was een ingenieur van Radio Kootwijk en reserve eerste luitenant bij de Genietroepen. In het verzet was hij commandant van de lokale OD (Ordedienst). Zijn schuilnaam was ‘de Egel’. ln opdracht van de OD bouwde Suijling in de villa van A. Heijnen (`Kerkendel’) een zender. Deze moest bedrij zijn als de Duitsers bij hun vertrek het zendstation toch nog zouden opblazen. De villa werd door de Duitsers gevorderd, waarna Suijling twee nieuwe zenders moest bouwen. Onder dreiging van de geallieerde opmars begonnen de Duitsers het zendstation te ontmantelen en kwamen zij de twee zenders van Suijling tegen. Deze was inmiddels ondergedoken bij de dames Van Beek en De Jong op een boerderij achter de Puurveense molen in Kootwijkerbroek. Doordat de SD opgepakte verzetsstrijders aan wrede en sadistische verhoormethoden onderwierp, kwamen zij achter het onderduikadres van Suijling. Hij werd op november X944 door de Hollandse SS’er Van de Wal, in samenwerking met de SD uit Apeldoorn gearresteerd en gevangengezet op de Koning Willem III kazerne te Apeldoorn.
Jacob Vos
werd op 14 maart 1884 te Huizen geboren. Hij woonde in de oorlog in Utrecht en was kaashandelaar. Zijn activiteiten voor het verzet hield hij zo geheim, dat zelfs zijn vrouw niet wist wat voor illegaal werk hij deed. De verzetsstrijders die uitgenodigd waren voor de vergadering in het gebouw van de Kamer van Koophandel, verzamelden zich rond 14.00 uur op het adres van Vos om van daaruit naar de bijeenkomst te gaan. Ook Vos werd tijdens de overval door de SD opgepakt en samen met zijn vrouw naar de Koning Willem III kazerne in Apeldoorn gebracht. Hij is begraven op de gemeentelijke begraafplaats Soestbergen in Utrecht.
Gerrit Westdijk
(Bob van Oostrom) werd op 19 augustus 1913 in Utrecht geboren en was tijdens de oorlog ondergedoken in De Bilt. Hij was sergeant bij de Genie. Toen hij als Nederlandse beroepsmilitair moest verklaren dat hij zich aan geen enkele anti-Duitse daad schuldig zou maken, weigerde hij dit en dook hij samen met zijn vrouw onder in De Bilt. Al spoedig na de bezetting trad ‘Bob’ toe tot de O.D. Als voormalig militair en vurig patriot kon hij niet werkloos toezien hoe de bezetter zijn vaderland knechtte en vertrapte. Onder zijn leiding groeide het district Utrecht uit tot het grootste van de provincie Utrecht. Ook hij werd tijdens de KP-vergadering in Utrecht gearresteerd.
Johannes van Zanten (Van Buren)
werd op 1 juni 1911 in Culemborg geboren en woonde in Kesteren. Zijn beroep was uitvoerder bij de Nederlandse Heidemaatschappij. Onder de naam ‘Van Buren’ gaf hij leiding aan de KP in de Betuwe. Hij was betrokken bij overvallen op distributiekantoren, bevolkingsbureaus en gevangenissen. Ook beschoot hij Duitse treinen en saboteerde hij het spoorwegnet. Als chef van de Engelse spionagedienst in zijn gebied was hij zeer actief vooral na de luchtlandingen in september 1944 bij Arnhem. De Betuwe was toen overgangsgebied tussen Duitse en geallieerde stellingen. In september 1944 slaagde hij er met zijn verzetsgroep in tientallen teruggeslagen geallieerde militairen door de Betuwe over de Waal te begeleiden naar bevrijd gebied. Overdag verkende zijn groep de Duitse linies, ‘s nachts werd de getekende kaart over de Waal naar de geallieerden gebracht, zodat de volgende ochtend de Duitse stellingen gericht onder vuur konden worden genomen. Johannes werd net zoals zijn medeverzetsstrijders tijdens de KP-vergadering in Utrecht opgepakt. Hij werd postuum onderscheiden met de Bronzen Leeuw en het Verzets Herdenkings Kruis. Naar hem genoemd zijn: J. van Zantenstraat in Tiel, Johannes van Zantenplein in Kesteren, J. van Zantenstraat in Meteren en Johannes van Zantenstraat in Tilburg. Hij ligt begraven op de gemeentelijke begraafplaats te Kesteren.
