Bevrijding van de Veluwe onderzoekt:
Vanuit een ander perspectief.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog vloog de Britse luchtmacht systematisch duizenden verkenningsvluchten boven Nederland met Spitfires en Mosquito’s. De foto’s waren voor terreinverkenning en planning en beoordeling van geallieerde luchtbombardementen. De luchtfoto’s geven een beeld van wat er zich gedurende de hele oorlogsperiode heeft afgespeeld.
Aanleiding tot onderzoek
Onlangs hebben wij via de Vereniging Oud Apeldoorn een vraag geplaatst met foto in het gastenboek. Het ging om een luchtfoto, gemaakt door het First Canadian Army Photographic Interpretation Sector van de Canadezen op 15 maart 1945 door de piloot Burgis. De foto is gemaakt boven de woonomgeving van Robert Nijhof, de Asselsestraat en het spoorlijn naar het Loo. In de tuinen van de Herderweg, zijweg Asselsestraat, en de Lammerweg (nu Prinses Beatrixlaan) zijn op de foto van die lichte strepen te zien. Het leken ons sloten te zijn voor de eventuele afwatering of iets dergelijks. Gelukkig kwam er een reactie en opheldering van een Apeldoorns echtpaar, die als kind de oorlog hadden meegemaakt en in die bewuste omgeving woonden. Hieronder het verhaal van de Heer en Mevrouw van Oene.
Ooggetuigen vertellen
Wij komen allebei uit die omgeving. Sjaak (1936) woonde in het laatste huis, aan de Schotweg wat nu de Henry Dunantlaan is. Hetty (1939) woonde in het midden aan de Herderweg, en haar Oma aan de Fabrieksstraat. De tankwallen zijn vermoedelijk in 1944 of 1945, op last van de Duitsers gegraven door werkloze Apeldoorners. Na de bevrijding zijn ze weer dicht gegooid door mijn Opa, Vader en de buren. Men had het land weer dringend nodig.
Hetty heeft veel en vaak met buurtkinderen in het witte zand gespeeld, van de tankwallen. Wij werden vaak weg gejaagd door de Duitsers, maar ook vaak lieten zij het toe. Ook werden er radio’s en fietsen verstopt bij razzia’s. Mijn Oma van Vaders kant woonde aan de Fabrieksstraat nr. 23, schuin tegenover de TIMA-fabriek’. ‘Dit huis was gevorderd door de Duitsers. Geregeld waren er vergaderingen van het verzet, maar gelukkig is dat allemaal goed gegaan. In de TIMA-fabriek aan de Fabrieksstraat werden door de Duitsers vliegtuigmotoren gemaakt of gerepareerd. Deze motoren lieten ze geregeld een aantal uren per dag proefdraaien. Mijn oma vertelde dan van het enorme lawaai dat die dingen maakte. Dit lawaai was dan ook ver in de omtrek te horen.
De spoorlijn naar het Loo stond vooral aan het eind van de oorlog, en dicht bij de naald, vol met treinen met afweer geschut. Na verluidt waren de Duitsers heel bang voor Luchtaanvallen en Landingen van Zweef vliegtuigen. Als kinderen hadden wij niet zoveel last van de Duitsers. Wij waren daar nog te jong voor. Maar je merkte toch ook wel dat de Duitsers aan het veranderen waren, ze werden zenuwachtiger. Alleen het besef was er bij ons niet, de oorlog liep op zijn eind. De nachten en dagen in de kelders kunnen wij ons nog wel herinneren, met verschillende bominslagen in de buurt. En dan de bevrijding, de kelderdeur vloog open en buren kwamen zeggen, ‘wij zijn bevrijd’! Kom er maar uit! En dan die vreemde, andere soldaten, met koekjes en chocolade. Wat een lekkernijen waren dat!
Hetty heeft veel en vaak met buurtkinderen in het witte zand gespeeld, van de tankwallen. Wij werden vaak weg gejaagd door de Duitsers, maar ook vaak lieten zij het toe. Ook werden er radio’s en fietsen verstopt bij razzia’s. Mijn Oma van Vaders kant woonde aan de Fabrieksstraat nr. 23, schuin tegenover de TIMA-fabriek’. ‘Dit huis was gevorderd door de Duitsers. Geregeld waren er vergaderingen van het verzet, maar gelukkig is dat allemaal goed gegaan. In de TIMA-fabriek aan de Fabrieksstraat werden door de Duitsers vliegtuigmotoren gemaakt of gerepareerd. Deze motoren lieten ze geregeld een aantal uren per dag proefdraaien. Mijn oma vertelde dan van het enorme lawaai dat die dingen maakte. Dit lawaai was dan ook ver in de omtrek te horen.
De spoorlijn naar het Loo stond vooral aan het eind van de oorlog, en dicht bij de naald, vol met treinen met afweer geschut. Na verluidt waren de Duitsers heel bang voor Luchtaanvallen en Landingen van Zweef vliegtuigen. Als kinderen hadden wij niet zoveel last van de Duitsers. Wij waren daar nog te jong voor. Maar je merkte toch ook wel dat de Duitsers aan het veranderen waren, ze werden zenuwachtiger. Alleen het besef was er bij ons niet, de oorlog liep op zijn eind. De nachten en dagen in de kelders kunnen wij ons nog wel herinneren, met verschillende bominslagen in de buurt. En dan de bevrijding, de kelderdeur vloog open en buren kwamen zeggen, ‘wij zijn bevrijd’! Kom er maar uit! En dan die vreemde, andere soldaten, met koekjes en chocolade. Wat een lekkernijen waren dat!
Toen & Nu
Sleep de schuiver naar links en naar rechts om duidelijk te zien hoe dit gebied van Apeldoorn er uitzag omstreeks de Tweede Wereldoorlog.
In de kroniek van Apeldoorn
Dit waren de herinneringen van Hetty en Sjaak van Oene. Als Apeldoornse ooggetuigen hebben zij ons zo enige duidelijkheid kunnen geven van wat nu toch die witte strepen op de luchtfoto waren. Na enig speurwerk en uitzoeken werd het ons duidelijk dat er dus meer van deze tankwallen gegraven zijn. Zo vonden wij dit fragment in de Oorlogskroniek van Apeldoorn van zondag 25 maart 1945
Van Houtum. ’De Duitsers laten in Beekbergen in de haast verdedigingswerken aanleggen. Burgers moeten sinds woensdag mitrailleurnesten en loopgraven aanleggen. Op verschillende punten worden mijnen ingegraven. Onder de kerktoren ligt munitie. Gistermorgen begon men met tankwallen aan te leggen tussen twee huizen op de Arnhemseweg. De ene kant is stijl en de andere (in richting Arnhem) loopt flauw af. In beide worden landmijnen ingegraven. Eén ervan staat zelfs onder water. Beide moeten binnen 48 uur klaar zijn. Een gedeelte van de weg blijft open voor het normale verkeer. Bij één huis ligt het zand tot boven de vensterbanken. De tuin voor de woning is niet meer terug te vinden. Voor de uitvoering van dit werk zijn veel jongelui en alle mannelijke voorbijgangers opgepakt’.
De oplossing van de Geallieerden
Dit soort verdedigingen waren natuurlijk uitermate lastig voor de Geallieerden. Gelukkig kwam al snel een antwoord, vanuit Percy Hobart. Hobart ontwikkelde tijdens de oorlog een serie zeer ongebruikelijke voertuigen speciaal om dit soort verdedingswerken te overwinnen. De voertuigen hadden vaak een gek uiterlijk en daarom werden ze ook wel ‘Funnies’ genoemd.
Gebruikte bronnen: National Archives of Canada, CODA Apeldoorn, Dotkadata
